Qan testləri, Qan analizi, Hemoqlobin, Qan Təhlili, Tam qan testi, Laboratoriya, Laboratoriya Mütəxəssisi, Laborator

Qan testləri

Cəmi 5 dəqiqə ərzində bir damla qanla gələcəkdə yarana biləcək xəstəliklərin və ya kiçik problemlərin səbəblərini tapa bilərsiniz. Gut , böyrək çatışmazlığı , şəkər xəstəliyi , qaraciyər funksiyalarınızın işlək olub olmaması , revmatizm , gizli sarılıq , infeksiya kimi bir çox ciddi xəstəliklər bir damla qanla meydana gələ bilər.  bir damcı qanda gizlənən sehrdən danışaraq, heç bir şikayətimiz olmasa belə ildə bir dəfə daxili xəstəliklər həkiminə getməli və adi müayinədən keçməli olduğumuzu vurğuladı. Furuncuoğlu bildirib ki, xəstəliyin əlamətlər göstərməsini gözləmədən, sadə müayinələrlə tədbirimizi alaraq gələcəkdə daha böyük təxribatlardan xilas ola bilərik.

Qan analizi

Həkimə gedəndə qan analizi tələb olunur, amma bunun nə demək olduğunu bilirik? Deyərək çıxışına başlayan Dos. Dr.Yavuz Furuncuoğlu, "Qan analizi ediləndə hər şey aydın deyil, yalnız istədiyiniz müayinənin nəticəsi alınır. Beləliklə, qan şəkəriniz nə vaxt ölçüldüyünü öyrənə bilərsiniz, ancaq gizli sarılığınız olub olmadığını öyrənə bilməzsiniz. Bu yazıda qan testlərində tez-tez tələb olunan nəticələrin nə demək olduğunu izah edəcəyik: "Heç olmasa, çox gec olmadan tədbirinizi ala və əlavə testlər etdirə bilərsiniz".

Hemogram=Qan sayı: Avtomatik maşınlarla ölçülür. Çox az miqdarda qanı araşdırır və nəticələri bildirir. Nəticədən anemiya vəziyyəti (qırmızı qan hüceyrələri), hansı növ anemiya və ya həddindən artıq qan istehsalı (polisitemiya), iltihablı vəziyyətin olması (leykositlər), leykemiya və ya sümük iliyi xəstəlikləri (Pansitopeniya) kimi bir xəstəliyin dolayı əlamətləri haqqında məlumat, laxtalanma ilə bağlı (trombosit) məlumat əldə edilə bilər

Sedimentasiya: Qanın çökmə sürətidir. İltihabi şəraitdə, revmatik xəstəliklərdə, mikrob şəraitlərində, qan xəstəliklərində, bəzi xərçənglərdə yüksək olur. Aşağı qan istehsalı (polisitemiya)

Karbamid-Bun-Kreatinin: Böyrəklərin fəaliyyətini göstərir. Böyrək çatışmazlığında yüksəkdir.

Urik turşusu: Zülalın parçalanmasının son məhsuludur. Gut və böyrək çatışmazlığında yüksəkdir. Həddindən artıq zülalla qidalananlarda və toxumaların məhv olduğu hallarda (qan xəstəlikləri) də yüksək ola bilər.

• AST-ALT: Qaraciyər funksiyalarını göstərir. AST ürək və əzələ xəstəlikləri olan və spirtli içki qəbul edən insanlarda da yüksək ola bilər.
• Qlükoza: Qan şəkərini göstərir.
• HbA1c: Son 2-3 ayın orta qan şəkərini göstərir, normal dəyər yüzdə 6-dan çox olmamalıdır.
• GGT-ALP: Qaraciyər və öd yolları xəstəliklərində yüksəkdir. ALP sümük xəstəliklərini də göstərə bilər. Uşaqlarda və hamilə qadınlarda fizioloji olaraq yüksək tapıla bilər.
• Xolesterol-Triqliserid: Qandakı yağ nisbətini göstərir.
• HDL xolesterol. Faydalı xolesterol kimi tanınır.
• LDL xolesterin: Zərərli xolesterin kimi tanınır.
• LDH-CK-CPK=CK MB, Troponin, Mioqlobin, AST: Bunlar ürək xəstəliklərini göstərən markerlərdir.
• Əzələ xəstəliklərində LDH CPK, AST də yüksələ bilər.
• LDH bəzi qan xəstəlikləri və şişlərdə də yüksək ola bilər.
• T protein- Albumin: Qan zülallarını göstərir
• Lipaza-Amilaz: Pankreas xəstəliklərini göstərir, lakin bəzi digər xəstəliklərdə yüksək ola bilər.
• Na- K- Ca- P- Mg: Qanın duz nisbətlərini göstərir. Nadir hallarda normadan kənara çıxır və çıxdıqda ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər.
• Dəmir-dəmir bağlama qabiliyyəti-ferritin: Qan və anbar dəmir səviyyələrini göstərir.
• CRP: Bu, yeni infeksiya və ya iltihabın əlamətidir.
• RF-Anti CCP- ANA=FANA, ENA: Bunlar iltihablı revmatizm skrininq testləridir.
• ASO: Bu, yalnız keçmiş mikrob boğaz iltihabının göstəricisidir. Bu revmatizm testi deyil.
• FT3, FT4, TSH: Qalxanabənzər vəzinin fəaliyyətini göstərir.
• Tiroid antikorları (AntiTPO, AntiTG): Tiroid bezinə qarşı otoantikorların varlığını şübhə altına alır.
• PT, PTT, INR: Qanın laxtalanma səviyyələri ilə əlaqədardır.
• HBsAg, AntiHBs: Hepatit B-nin varlığını sorğulayın.
• Anti HCV: Hepatit C-nin varlığını sorğulayın.

Ümumi sağlamlıq, kəskin infeksiya, anemiya kimi halları aşkar etmək və ya izləmək üçün körpələrin qolundan, barmaq ucu və ya dabanlarından qan nümunələrinin toplanmasıdır. Tam qan sayımı qəti diaqnostik test adlandırılmamalıdır. Bədəndəki dəyişiklikləri aşkar etməkdə həkimə kömək etmək üçün təsirli bir üsuldur.

WBC ağ qan hüceyrələrini ölçmək üçün edilir. Bu testə leykosit də deyilir. Ağ qan hüceyrələri bədənin immun sistemini dəstəkləməkdə mühüm rol oynayır. Bədən bakteriya və viruslar kimi xarici təhlükələrə məruz qaldıqda, ağ qan hüceyrələrinin sayı da artır.

Anemiya, sümük iliyi şişləri, oynaqların iltihabı və allergiya kimi vəziyyətlər WBC-nin yüksək nisbətində amillərdir. WBC nisbətinin aşağı olması həmçinin qeyri-sağlam qidalanma, viruslar və sümük iliyi ilə əlaqəli xəstəliklər, həmçinin sink, vitaminlər və mis kimi mineralların çatışmazlığından qaynaqlanır.

• Ağ qan hüceyrəsi adlanan beş növ WBC var.
• Monositlər : Bakteriyaların məhv edilməsini təmin edirlər.
• Lenfositlər : Bakteriya və viruslar kimi təhlükələrə qarşı antikor istehsalını artırırlar.
• Neytrofillər : Bakteriyaları məhv edir və həzm edirlər.
• Bazofillər : Onlar infeksiyanın mövcudluğunda immunitet sistemini stimullaşdırır.
• Eozinofillər : Onlar parazitləri məhv edir və allergiyaya səbəb olan iltihabın inkişafının qarşısını alır.

Qırmızı Qan Hüceyrəsi

RBC ağciyərlər və toxumalar arasında daşınan hüceyrələrin sayını təyin etmək üçün həyata keçirilir. Qırmızı qan hüceyrələri sümük iliyində istehsal olunur. Qırmızı qan hüceyrələrinin aşağı olması dəmir çatışmazlığı, anemiya, qan itkisi, fol turşusu çatışmazlığı və B12 çatışmazlığı kimi səbəblərə bağlı ola bilər. Qırmızı qan hüceyrələrinin yüksək səviyyəsi siqaret, maye itkisi, böyrək və qaraciyər xəstəlikləri kimi səbəblərə bağlı ola bilər.

Hemoqlobin

Hemoqlobin qırmızı qan hüceyrəsində oksigen daşıyan bir protein olaraq təyin olunur. Hemoqlobinin tərkibində dəmirin yüksək olması baxımından dəmir çatışmazlığından yaranan xəstəliklərin diaqnostikasında mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, aşağıda sadalanan şərtlər hemoglobinə görə də baş verə bilər.

• xroniki yorğunluq
• Nəfəs darlığı
• enerji çatışmazlığı
• sürətli ürək döyüntüsü
• Solğun dəri, dırnaqlar və diş ətləri
• Bədəndəki qırmızı qan hüceyrələrinin həcm sıxlığının ümumi qan həcminə nisbətidir.

Qan Təhlili

Qan analizi, xəstənin müayinəsindən sonra diaqnoza kömək etmək üçün qan nümunəsindən edilən analizlərin ümumi adıdır.

Qan analizi müayinədən keçməklə, insanın mövcud xəstəlik vəziyyəti haqqında məlumat verməklə yanaşı, sağlam insanın gələcək həyatında qarşılaşa biləcəyi risklər haqqında fikir verə bilər. Beləliklə, insana öz risklərinə qarşı tədbir görməyə imkan verir.

Tam qan testi

• Tam qan sayımı qanda dolaşan hüceyrələri qiymətləndirən bir testdir.
• Ümumi sağlamlıq vəziyyətini nəzərdən keçirmək və infeksiyalar, anemiya (anemiya), lösemi (qan xərçəngi) kimi bir çox xəstəliyin gedişatını araşdırmaq üçün istifadə olunur.
• Tam qan testi üçün oruc tutmaq tələb olunmur.
• İnsan günün istənilən vaxtında qan nümunəsi verə bilər.
• Müəyyən proseslərdən keçərək qan nümunəsi götürüldükdən sonra avtomatik cihazlar vasitəsilə qanın tərkibindəki hüceyrələr analiz edilir, hüceyrə sayı və nisbətləri bildirilir.

Tam qan testi necə bildirilir?

Tam qan sayımı test hesabatına qandakı hər bir alt parametr üçün hüceyrə sayıları və hesablanmış nisbətlər daxildir. Bu alt parametrlər aşağıdakı kimi paylanır.

Ağ qan hüceyrələrinin sayı (WBC / ağ qan hüceyrəsi): Qanın vahid həcmində ağ qan hüceyrələrinin sayıdır. Ağ qan hüceyrələrinin 5 müxtəlif alt qrupu var.

• neytrofillər
• limfositlər
• monositlər
• Eozinofiller
• Bazodoldurucu

Qırmızı qan hüceyrələrinin sayı (RBC / qırmızı qan hüceyrəsi): Qanın vahid həcmində qırmızı qan hüceyrələrinin sayıdır. Rəqəmsal dəyəri ilə yanaşı, struktur xüsusiyyətləri də vacibdir.

• Hemoqlobin (HGB): Qanda oksigen daşıyan zülalın miqdarıdır.
• Hematokrit (HCT): Tam qanın müəyyən bir həcmdə qırmızı qan hüceyrələrinə nisbəti.
• Trombosit (PLT): Müəyyən bir qan həcmində trombositlərin sayı. Onun artması laxtalanma və qanaxmanın azalması kimi anormal vəziyyətləri göstərə bilər.

Laboratoriya

Səhiyyə müəssisələrində və ya fabriklərdə, xüsusən də xəstəxanalarda həkimlər və ya mühəndislər tərəfindən zəruri hesab edilən analizlərin aparılmasına cavabdeh olan laboratoriya texnikləri; Onlar klinik və digər tədqiqat laboratoriyalarında istifadə olunan metod və cihazların istismarı və təhlili üçün cavabdeh olan texniki heyətdir. Onlar klinik biokimya, mikrobiologiya, patoloji və genetika laboratoriyalarında müxtəlif analizlər aparırlar.

Laboratoriya Mütəxəssisi 

• Laboratorların xüsusi vəzifələri var. İş mühitində kimyəvi maddələr olduğundan yüksək konsentrasiyaya malik olmalı olan laborantların vəzifə dairəsi aşağıdakılardır:
• Laboratoriyada sınaq avadanlığı və alətlərinin istifadədən əvvəl yoxlanılmasına cavabdehdir,
• Təcrübə, analiz və sınaqlar üçün istifadə olunacaq nümunələrin hazırlanması,
• Təhlil ediləcək bərk və ya maye nümunələrinin sınaqdan keçirilməsi üçün zəruri fiziki şəraiti hazırlamaq,
• İstədiyiniz təcrübələri, testləri və təhlilləri yerinə yetirmək üçün,
• Təcrübə, sınaq və təhlil nəticələrini bildirmək,
• Tapıntıları yazılı və ya rəqəmsal mediada qeyd etmək üçün,
• Laboratoriya alətlərinin və avadanlıqlarının təmizlənməsinə və saxlanmasına cavabdehdir,
• Mütəxəssislərə və həkimlərə tədqiqatlarında köməklik etmək.

Laborator

Səhiyyə peşə liseylərində laboratoriya şöbəsinin məzunları ali məktəblərə tabe olan səhiyyə peşə liseylərində tibb laboratoriyası şöbəsini seçməklə laborant kimi işə başlaya bilərlər. Laborator olmaq üçün sertifikat proqramı yoxdur. Nəzəri kursların bəziləri praktiki olaraq kolleclərdə və ya ona bağlı tibb fakültələrində keçirilir. Səhiyyə peşə məktəblərində şöbə 2 illik önlisans təhsilindən ibarətdir.

• Laborator olmaq üçün hansı təhsil tələb olunur?
• Laborator olmaq;
• Anatomiya, fiziologiya kimi əsas tibbi fənlər;
• biokimya;
• Patoloji;
• Genetik;
• Hematologiya;
• Endokrin kimi mövzularda təlim almaq lazımdır.

Tibbi etika çərçivəsində xəstə hüquqlarına hörmət edən insanların yetişdirilməsinə əsaslanır. Proqramı bitirən tələbələr; Şaquli köçürmə imtahanlarında biologiya, tibb bacısı və sağlamlıq xidmətləri kimi şöbələrə müraciət edərək təhsillərini bakalavr dərəcəsi kimi tamamlaya bilərlər.