Menstruasiya pozulmaları, qanama və menstruasiya ağrıları, Anormal uşaqlıq qanaxması, Hipermenoreya

Menstruasiya pozulmaları (qanama və menstruasiya ağrıları)

Anormal uşaqlıq qanaxması nədir?

Öncə normal uşaqlıq qanaması nədir onu bilməyimiz vacibdir. Normal uşaqlıq qanaması (mensutrasiya) hər ay təxmini 25-28 gündən bir olan və 7 günə qədər davam edən qanamadır. Anormal uşaqlıq yolu qanaması isə bunlardır:

• menstruasiya zamanı qanın gəlməsi 7 gündən artıq davam etməsi.
• menstruasiyanın 21 gündən tez başlaması.
• menstruasiya öncəsi ləkələnmələr.
• menstruasiya arası dövründə olan qanamalar.
• menopauzadan sonrakı istənilən formadakı qanamalar.

Anormal uşaqlıq qanaxması olan xəstələrin müayinəsi necə aparılmalıdır?

• USM – ultrasəs müayinəsi
• Histereskopiya – uşaqlıq boşluğuna kamera ilə baxış
• Laparoskopiya – göbəkdən salınan kamera ilə qarın boşluğuna baxış
• Uşaqlıq qanaxması olan xəstələrə tək ginekoloji deyil mütləq olaraq ümumi yanaşmaq lazımdır və gərəkərsə əlavə müayinələrdə (labarator,küretaj və s.) Aparılmalıdır.

Hipermenoreya (menstrual qanın miqdarının artması)

Hər bir qadında menstrual qanın miqdarı və günü fərqlidir. Normalda menstruasiyanın davam etmə müddəti 2-7 gün hesab olunur, gələn qanın miqdarı isə bir sikl üçün 80 ml qədər normal hesab olunur. Bunu siz istifadə etdiyiniz pedin necə ml olmasına baxaraq hesablaya bilərsiniz. Təxmini, menstruasiya 6 gün davam edərsə (bəzən laxta şəklində gələ bilir) və gündə 5 peddən artıq istifadə olunarsa, bu qanama kimi qiymətləndirilməlidir. Bundan artıq olarsa, bunu normal hesab etmək olmaz və mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır, çünki bu vəziyyət adi hormonal pozulmadan uşaqlıq boşluğunun bəd xassəli xəstəliyinə kimi uzana bilər. bundan başqa mioma, polip, hiperplaziya (uşaqlıq boşluğunun qalınlaşması), uşaqlıq daxili spiral, laxtalanma pozğunluğu və s. də səbəb ola bilər. Nəticədə sizdə qan azlığı, yorğunluq, halsızlıq, yuxululuq və s. əlamətləri yarana bilər. Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün bəzən uşaqlıq boşluğundan biopsiya almaq lazım gəlir.

Hipermenoreya necə müalicə olunur?

Mioma və ya polip varsa, götürülməli, uds (spiral) varsa, çıxarılmalı, hormonal pozulmada hormon müalicə verilməli.

Hipomenoreya (menstrual qanın miqdarının azalması)

Aybaşı qanaması ən az 2 gün davam etməsi və gündə ən az 2 ped dəyişdirilməsi normal olaraq qəbul edilir, bundan daha az miqdarda aybaşı qanaması hipomenoreya olaraq qəbul edilir. Çox vaxt aybaşının azlığı şikayəti ilə müraciət edən qadınların əslində mentruasiyaları normal sərhədlərdədir. Hər qadının 5-7 gün menstruasiya görməsi şərt deyil, 2-3 günlük qanamalar da qısa deyil və normal qəbul edilir.

Menstruasiya qanının miqdarının azalmasının səbəblər nələrdir?

• Hormonal səbəblər: başda gələn səbəbdir, qadınların yaşı artdıqca və menopauza yaşına yaxınlaşdıqca və ya bəzi qadınlarda erkən yaşda menopauzaya girmək kimi bir vəziyyəti ola biləcəyindən, estrogenlərin azalması nəticəsində qanama da azalır.
• Başqa bir hormonal səbəb isə hipotiroiddir, yəni tiroid vəzi hormonlarının azalmasıdır.
• Uşaqlığın daxili təbəqəsinə aid bəzi əməliyyatlar: məsələn uşaqlıq içindən histeroskopla mioma rezeksiyası və ya nadir hallarda abort əməliyyatlarından sonra uşaqlıq divarlarının bir-birinə yapışması nəticəsində.

Hipomenoreya necə müalicəsi necə aparılır?

Müalicə adətən faktora istiqamətlidir, səbəb hormonal isə hormon verilir, hipotiroiddirsə tiroid hormonları, erkən menopauza kimi vəziyyətlərdə estrogenlə dəstəklənə bilir.

Menopauza sonrası qanamalar

Menopauza sonrası dövrdə qanama şikayəti heç bir zaman normal qəbul edilə bilməz, Adətən bir problem göstəricisidir və hər zaman araşdırılmalıdır. Menopauza sonrası qanamaların ən sıx görülən səbəbi hormon dərmanlarının istifadə edilməsidir. Osteoporoz və həyat keyfiyyətini yüksəltmək məqsədi ilə verilən uzun dövr hormon proqramlar, bəzi xəstələrdə mütəmadi aybaşıya bənzər qanamaların meydana gəlməsinə səbəb ola bilər. Bu növ dərman alan xəstələrdə qanamalar da nizamsız olursa, yenə həkimə müraciət etməkdə fayda var. Bəzən sidik yollarından və ya bağırsaqlardan gələn qanamalar da vaginal qanamalarla qarışa bilər.

Qanamanın qaynağı nə ola bilər?

• Vagina: menopauza ilə birlikdə ortaya çıxan vaginal atrofiya və quruluq nəticəsində cinsi əlaqəyə bağlı travmayla qanamalar ola bilər. Yenə vaginada yaranan bir kütlə qanamaya yol aça bilər.
• Uşalıq boynu (serviks): buradan qaynaqlanan polip ya da başqa cür yaxşı və ya pis xasiyyətli kütlələr qanama verə bilər. Uşaqlıq ağızı xərçənglərinin ən erkən tapıntılarından biri yenə qanama ola bilər və nəzarəti yalnız ginekoloji bir müayinəylə edilə biləcək qədər asandır.
• Uşaqlıq: uşaqlığın iç təbəqəsinin (endometrium) həddindən artıq incəlməsi ya da qalınlaşması (endometrial hiperplaziya), burada meydana gəlmiş bir polip, mioma ya da başqa cür xoş ya da bəd xassəli kütlələr, bəzi dərmanlar kimi müxtəlif səbəblər qanama verə bilər.

Menopauza sonrası inkişaf edən bir qanamanın müalicəsi tamamilə qanamanın səbəbinə bağlıdır.
* menopauza sonrası dövrdə uşaqlıq içərisindən qanaması olan hər xəstəyə biopsiya edilməsi lazımdır. Bu əməliyyat hətta menapoz sonrası nəzarətdə uşaqlığın iç pərdəsi (endometrium) 4-5 mm.’dən qalın olan xəstələrə belə nəzarət məqsədi ilə edilir.

Dismenoreya (menstruasiya zamanı ağrı)

Sancılı menstruasiya (buna tibbdə dismenoreya deyilir) iki cür olur.  Birincili – yəni ilk dəfə başladığı aydan menstruasiya ağrılı olur. Birincili dismenoreya adətən patoloji deyil, yəni hər hansı bir xəstəliyə baglı olmur. Bildiyimiz kimi uşaqlığın iç qatı hormonların təsirindən hər ay hamiləlik üçün qalınlaşır, hamiləlik baş vermədikdə isə bu qat uşaqlığın iç qatında əmələ gələn prostoqlandin deyilən maddənin təsirindən qoparaq tökülür və menstruasiya baş verir. Həmin prostoqlandinlətun artıqlığı və menstruasiya zamanı uşaqlığın yığılması ağrı verir.
İkincili dismenoreya isə sonradan yaranan (abort, doğuş və s. sonra) ağrılı menstruasiyadır. Bu bir sıra patologiyalara bağlı olur (polip, mioma, kiçik çanaq əməliyyatı sonrası bitişmələr, uds və s.), əsasən endometrioza (yumurtalıqların şokalad kistası, kiçik çanağın endometrioz xəstəliyi və s.)

Dismenoreyanın müalicəsi

• 1-cili dismenoreyada sadəcə ağrı kəsici, effekt verməzsə 3 ay sonra doğum kontrol həbləri verilir.
• 2-cili dismenoreyada isə səbəbə bağlı müalicə təyin edilir.

Premenstrual sindrom nədir?

Premenstrual sindrom; menstruasiyadan dərhal əvvəlki dövrdə yaşanan əsəbilik, gərginlik, depressiya, baş ağrısı, sinə gərginliyi və qarında qaz şikayəti kimi bir çox əlamətlərlə özünü göstərən və həyat keyfiyyətinə təsir edən bir vəziyyətdir. Premenstrual sindrom qısaca “pms” olaraq ifadə edilməkdə və “aybaşı əvvəli gərginlik” və ya “aybaşı əvvəli gərginlik sindromu” olaraq da bilinməkdədir. Yəni pms diaqnozunun qoyula bilməsi üçün aybaşı əvvəli dövrdə görülən şikayətlərin normal həyat fəaliyyətində dəyişikliklərə səbəb olması lazımdır. Şikayətlər tipik olaraq; aybaşı periodunun “luteal faza” sı sonlarında, yəni aybaşıdan əvvəlki təxminən 5-7 günlük dövrdə başlayır, aybaşıdan dərhal əvvəl şiddətlənir və aybaşı ilə birlikdə itir. Pms irəli səviyyədə isə bütün aybaşı müddətində də davam edə bilər. Hətta bəzi vəziyyətlərdə əsəbi gərginliklər yumurtlama dövründə də görülür.