Şəkərli diabet, Şəkərli diabetin simptomları, Şəkərli diabetin müalicəsi, Qanda şəkərin miqdarı

Şəkərli diabet

Şəkərli diabet artıq uzun illərdir ki, ölümcül xəstəlik sayılmır. Amma bu xəstəliyin özü yox, fəsadları təhlükəlidir. Müxtəlif üsullarla şəkərli diabetin fəsadlarını minimuma endirmək və ya tam neytrallaşdırmaq mümkündür. Əgər şəkərli diabet  xəstəliyi ilkin mərhələdə aşkar edilibsə, bunu etmək asandır.

İstənilən adam bu xəstəliyə yoluxa bilər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının statistikasına əsasən artıq dünyada şəkərli diabet xəstlərinin sayı artır. Təəssüflər olsun ki, şəkərli diabet dünya əhalisinin ölümünə səbəb olan ilk on xəstəlik siyahısına daxildir. Bu xəstəlik ölüm sayına görə ürək-damar xəstəlikləri və xərçəngin bir neçə növündən geri qalır. əslində isə statistikanı gözəçarpan dərəcədə azaltmaq mümkündür. Diabetli şəkər xəstəliyini idarə edərək ona qalib gəlmək olar.

Şəkərli diabetin simptomları

Diabet xəstəliyinə gəldikdə, onun elə də simptomu yoxdur. Xüsusən də xəstəliyin ilkin mərhələsi və 2-ci növ şəkərli diabet xəstəliyi zamanı simptomlar yoxdur. Bu səbəbdən də həkimlər bu tip xəstəlikləri “sakit qatillər” adlandırırlar.

Beləcə, diabet bir neçə il simptomsuz davam edir, bir çoxları öz xəstəliyindən heç şübhələnmir. Bu xəstəlik barədə ya təsadüfən tibbi müəssisələrdə, ya da şəkərli diabetin ilk təsirləri üzə çıxanda bilinir. Susuzluq və tez-tez sidiyə getmə, arıqlamaq, yorğunluq-bunlar şəkərli diabetin ağırlaşmasıdır.

Müntəzəm olaraq qandan diabet üçün analiz verin. Çünki qanda qlükozanın səviyyəsinin müəyyən edilməsi şəkərli diabet xəstəliyinin olub-olmamasını təyin edən yeganə üsuldur. Şəkərin miqdarını qlyukometr adlı tibbi cihazla ölçmək mümkündür. Bu aləti istənilən aptekdə tapmaq mümkündür.

Əgər acqarına verilən qan analizində qlükozanın səviyyəsi 7 mmol və ya günün istənilən vaxtı yeməkdən sonra 11 mmol-dursa, deməli siz şəkərli diabetsiniz.

Birincisi, başlanğıc üçün kökəlməmək kifayətdir. Bədənin normal çəkisi olanda şəkərli diabetin inkişaf riski piylənmədə olan riskdən aşağıdır.

Bu məsələdə mərkəzi piylənmə, yəni qarın çıxartma xüsusən təhlükəlidir. Mərkəzi piylənmə çox asanlıqla müəyyən edilir. Bunun üçün bel ətrafını ölçmək lazımdır. Kişilərdə bel ətrafı 94 sm, qadınlarda isə 80 sm olanda artıq piylənmə hesab edilir. Bu zaman boy ölçüsü faktoru nəzərə alınmır.

İkincisi, gündəlik fiziki aktivliyə diqqət yetirin. Az hərəkətli həyat tərzi hüceyrə reseptorlarının aktivliyini aşağı salır. Bu hüceyrələr isə qlükozanın sovrulması prosesində iştirak edirl.

Üçüncüsü, doyunca yatmaq lazımdır. Qanda şəkəri azaldan yuxu vaxtı sutka ərzində 5-8 saatdır.

Eyni zamanda siqaret çəkməyi tərgitmək də vacibdir. Nikotin hüceyrə reseptorlarına mənfi təsir edir və hüceyrə reseptorları insulinə qarşı zəifləyir. Bu zaman isə hüceyrələr daha az qlükoza sovururlar və qlükoza qanın tərkibində qalır.

Beləcə, diaqnoz qoyuldu-şəkərli diabet. Müalicəyə başlamaq lazımdır. Amma öncə düşünək, diabeti müalicə etməsək və ya vaxtında diaqnoz qoyulmasa, nələrə səbəb ola bilər?

Qanda şəkərin miqdarı artanda bütün maddələr mübadiləsi pozulur. İlk olaraq qanla yaxşı təmin olunmağa ehtiyac duyan orqanlar ziyan çəkir. Şəkərli diabetin əsas hədəfi qara ciyər, dəri, göz və ürəkdir. Bu orqanlara zərbə xarakterik fəsadlarla müşayət olunur.

Şəkərli diabetin müalicəsi

Şəkərli diabetin müalicəsi yoxdur. Dünyada qanda şəkərin miqdarına təsir edən bir sıra dərmanlar ixtira olunub. Amma təkcə medikamentoz müalicəyə ümid etmək düzgün deyil. Effektiv müalicə həyat tərzini dəyişməklə bağlı kompleks tədbirlərlə mümkündür. Əlavə olaraq isə təbii ki, tibbi preparatlar da lazımdır.

Şəkərli diabetin müalicə məqsədi qanda qlükoza midarını normal səviyyədə saxlamaq, nə azalma, nə də artmasına imkan verməməkdir. Diabetlə mübarizədə əsas üç qayda var. Bu, düzgün qidalanma, fiziki aktivlik və dərman preparatlarıdır.

Şəkərli diabet xəstəliyi nədir?

II-ci tip şəkərli diabet xəstələri nəyi biəməlidirlər?

Şəkərli diabet xəstəliyi hal-hazırda müalicəsi mümkün olmayan xəstəliklər sırasına aiddir. Xəstə bilməlidir ki, xəstəliyə qarşı pəhriz və müalicə etmədən uzun illər yaşamaq mümkün deyil. Hər bir xəstə ömrünü uzatmaq üçün pəhriz etməli və müntəzəm olaraq müalicə almalıdır.

Xəstə, xəstəliyinin nə dərəcədə ciddi xarakter daşıdığını və müalicənin vacibliyini unutmamalıdır. Həkim mütəxəssis tərəfindən təyin olunmuş dərmanı (dərmanları) təyinata uyğun olaraq vaxtı-vaxtında qəbul etməlidir. Əks halda xəstəlik kəskinləşə və ya ağırlaşa bilər.

Şəkərli diabet xəstəliyinin verdiyi ağırlaşmaları müalicə etmək heç də asan başa gəlmir. Çünki müalicənin effektli aparılması üçün xəstənin qanda şəkərin miqdarı norma çərçivəsinə salınmalıdır. Bir qayda olaraq sağlam insanların qanında şəkərin miqdarı 3.3-6,5 mmol/l olur. Xəstələrdə isə normal sayılan hədd ac qarına 7,0 və qida qəbulundan sonra 9,9 mmol/l-ə qədər arta bilir. Belə bir fərqin olmasının özü müalicənin kifayət qədər effektli getməsinə mane olur. Odur ki, intensiv müalicə dövründə xəstənin qanındakı şəkərin miqdarı ciddi nəzarət altında saxlanılmalıdır.

Şəkərli diabet xəstəliyi

Şəkərli diabet xəstəliyi əlamətlər:

1. Sidik ifrazının tezləşməsi, orqanizmin susuzlaşması və güclü susuzluq hissləri;
2. Kifayət qədər qida qəbuluna baxmayaraq çəkinin sürətlə azalması və yaxud artması;
3. Qanda şəkərin daima yüksək olması;
4. Zəiflik və taqətsizlik;
5. Gözlərin zəifləməsi;
6. Cinsi zəifliyin yaranması və aktivlik problemi;
7. Ətraflarda ağrıların tapılması və keyiməsi;
8. Ayaqlarda ağırlıq hissləri;
9. Başgicəllənmə;
10. İnfeksion xarakterli xəstəliklərə qarşı həssaslıq;
11. Yaraların və zədələnmiş toxumaların gec sağalması;
12. Bədən hərarətinin normadan aşağı düşməsi;
13. Tez yorulma;
14. Baldır əzələlərinin qıc olması və s.

Şəkərli diabet xəstəliyi

Qanda şəkərin miqdarı çoxalan zaman meydana çıxan ilkin patoloji əlamətlər:

• Yatızdırılmayan susuzluq – xəstə bir az öncə maye qəbul etməsinə baxmayaraq, yenidən susuzluq hiss edir və susuzluğu yatızdıra bilmir.
• Siyimə aktı tezləşdiyi üçün həm gündüz, hə də gecə saatlarında xəstəni tez-tez narahat edir.
• Yorğunluq, yüngül bədən ağrıları, taqətsizlik və s. əlamətlər xəstəni fasiləsiz olaraq müşayiət edir.

Patoloji əlamətlər hamısı mütləq deyil ki, eyni zamanda özünü büruzə versin, amma qanda şəkərin miqdarı tezliklə nizamlanmasa, o zaman proses ağırlaşacaq. Əgər şəkərin miqdarı qanda daima yüksək olarsa, onda ürək-damar, mədə-bağırsaq, sinir sistemi, qara ciyər, böyrəklər, gözlər və baş beyini zədələnə bilər. Zədə alan orqanlar öz funksiyasını yerinə yetirə bilmədiyindən proses sürətlənəcək. Nəticədə mövcud ağırlaşmaları müalicə etmək çətinləşəcək və yaxud mümkünsüz olacaq.

Şəkərin miqdarı qanda patoloji qalxırsa, o zaman xəstə həkimin belə vəziyyət üçün təyin etdiyi dozada dərman qəbul etməlidir ki, miqdarı norma çərçivəsinə ensin. Şəkərli diabet xəstəliyi zamanı bəzən şəkərin miqdarı qanda kəskin düşə bilir. Bu adətən ac qaldıqda, qida qəbulunu gecikdirəndə, dərmanı artıq dozada qəbul etdikdə, gərgin fiziki aktivlikdən və ya dərman qəbul edib qida qəbul etmədikdə baş verə bilər. Xəstə bilməlidir ki, şəkərin qanda kəskin düşməsi eyni ilə həyat üçün təhlükəlidir.

Qanda şəkərin miqdarı kəskin düşdükdə əlamətlər var ki, dərhal özünü büruzə verir. Vaxtında tədbir görmək üçün həmin əlamətləri bilmək çox vacibdir .

Şəkərli diabet xəstəliyi

Şəkərli diabetin yüngül formasında özünü büruzə verən əlamətlər:

1. Aclıq hissinin güclənməsi;
2. Ürək döyüntüsünün tezləşməsi;
3. Bədənin əsməsi;
4. Titrəmə;
5. Baş gicəllənməsi;
6. Dərinin soyuq olması;
7. Qorxu və güclü həyəcan hissləri;
8. Narahatlıq hisslərin müşayiət etməsi;
9. Ümumi zəiflik, taqətsizlik.

Xəstə bu əlamətləri özündə hiss edirsə, o zaman yaxşı olar ki, qanda şəkərin miqdarını yoxlasın. Şəkərin qanda miqdarı aşağıdırsa, o zaman tərkibində asan həll olunan karbohidratlar olan qida məhsullarından az miqdarda qəbul etmək lazımdır. Misal üçün bu 2-3 tikə qənd, 1 stəkan meyvə şirəsi, 1 stəkan kəmşirin çay və yaxud 1 çay qaşığı bal ola bilər.

Qanda şəkərin miqdarı vaxtında nizamlanmasa, o zaman miqdarı kəskin düşə və xəstə aşağıdakı əlamətlərlə üzləşə bilər:

1. Fikrin dolaşıqlığı;
2. Koordinasiya pozğunluğu;
3. Nitqin tutulması və ya dilin dolaşıqlığı;
4. Qıc olma halları;
5. Komaya düşmə (ağır vəziyyət).

Ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün, xəstə bir neçə ehtiyat tədbirlərinə riayət etməlidir. Həmişə üzərində qanda şəkərin miqdarını artıra bilən qida məhsulları gəzdirməlidir. Bu bir neçə tikə qənd, konfet və yaxud şirin içki ola bilər.

Siz qanda şəkərin miqdarını %-lə hesablamaq istəyirsinizsə o zaman mmol/l-lə alınan rəqəmi 18-ə vurmalısınız məsələn, 5,5 (mmol/l) x 18 = 99 (mq%) və yaxud əksinə 140 (mq%) : 18 = 7,8 (mmol/l) alınır. Qanda şəkərin miqdarını ölçmək üçün müasir cihazlarda hər iki üsulla ölçməyə keçid vardır. Sizə rahat olan bir üsulu seçib istifadə edirsiniz.

Bütün xəstələr üzərində şəkərli diabet xəstəsi olduğunu bildirən qeydiyyat kartı gəzdirməlidirlər. Kartda hansı tip diabet xəstəsi olduğu, qohumlarının və müalicə həkiminin telefon nömrələri, dərmanı və qəbul qaydaları haqqında qeydlər olmalıdır.

Şəkərli diabet xəstələri tələb olunan şərtlərə mütləq əməl etməlidirlər. Əsas məqsəd qanda şəkərin miqdarını norma çərçivəsində saxlamaqdan ibarətdir. Əgər xəstə tələblərin şərtlərinə əməl etməyi bacarsa, o zaman səhhəti sağlam insanların səhhətindən heç də fərqlənməyəcək.

Təbii ki, şəkərin miqdarını qanda nizamlamaq ilk zamanlar çətin olur. Amma bir müddətdən sonra ağır görünən proseduralar vərdiş halına düşür. Ondan sonra xəstə heç bir çətinlik çəkmədən qanda şəkərin miqdarını tənzimləyə bilir. Buna o pəhriz və fiziki aktivlik hesabına nail olur.

Dərmanın hansı dozada qəbulunu isə həkim mütəxəssis təyin edir.
Şəkərli diabet xəstələrinin böyrəklərinin sağlam olması, onların həyatının uzadılması deməkdir. Çünki qanda şəkərin miqdarı qalxanda əlavə şəkər böyrəklər vasitəsi ilə xaric olunur. Əgər böyrəklərin funksiyası pozularsa o zaman şəkərin orqanizmdən təmizlənməsi prosesi ləngiyər və ümumilikdə orqanizmə təsiri bir sıra vacib orqanların funksional işinə mənfi təsir göstərəcəkdir.

Faktiki olaraq şəkərli diabet xəstəliyi zamanı böyrəklər daima təzyiqə məruz qalır və zədələnir. Nəticədə nefropatiya adlanan böyrək xəstəliyi inkişaf edir. Nefropatiya inkişaf edərsə, o zaman ağırlaşma verib böyrək çatışmamazlığı ilə nəticələnə bilər. Böyrək çatışmamazlığı zamanı böyrəklərin filtr sistemi zədələnir, funksional işini tam olaraq yerinə yetirə bilmir.

Nefropatiya zamanı böyrəklərdən orqanizm üçün vacib, albumin adlanan zülal süzülür. Zülalın az miqdarda belə itkisi, yəni sidikdə tapılması onun zədələnməsinə işarədir. Əgər vacib albuminin miqdarı qanda azalarsa, o zaman qanda olan fizoloji maye damarların divarlarından sızaraq bədənin həssas nahiyələrində şişkinlik yaranacaq. Şişkinlik daha çox ayaqları hədəf alsa da üz nahiyəsində vaxtaşırı şişkinlik (ödəm) qeydə alınır.